Anoek Smeyers: “Pesten heeft gevolgen voor álle betrokken partijen”
Vrolijke verhalen worden zeldzamer en pretogen maken plaats voor donderwolken. Als ouder voel je de bui al hangen, maar hoe grijp je in bij pestgedrag? Onderwijspedagoge Anoek Smeyers geeft je een stappenplan om het gesprek te starten en met zorg te handelen.
Anoek Smeyers is mede-oprichter van het Expertisecentrum Verbindend Onderwijs en heeft al 18 jaar ervaring als onderwijspedagoge. Ze bestrijdt pesten met programma's als KiVa en STIPP, en zet zich in voor gelijke kansen voor elke leerling.
In dit artikel
- De grens van plagen.
- Bezorgd om de pester.
- Dit stappenplan helpt je om het gesprek te openen.
Het is 1 september, de schoolbel gaat en je kind loopt vrolijk de speelplaats op. Een droomscenario, maar jammer genoeg niet voor elke ouder de realiteit. Mama’s en papa’s van kinderen in een pestsituatie blijven vaak machteloos en soms onwetend achter aan de schoolpoort.
Anoek Smeyers zet zich in om pesten te bestrijden en geeft ouders tools om er met hun kind over te praten. “De grens tussen plagen en pesten wordt soms heel subtiel overschreden, maar de gevolgen van pestgedrag zijn groot. Zowel voor het gepeste kind, de pester én iedereen errond.”
Waar ligt dat verschil tussen plagen en pesten precies?
“Bij plagen of tijdens een ruzie, is er sprake van een wisselwerking. Beide partijen zijn gelijk en kunnen zich verdedigen. Eens die machtsverhouding verschuift en het gedrag zich blijft herhalen, wordt de grens naar pesten overschreden. De definitie luidt dan ook: ‘Pesten is wanneer je iemand intentioneel en herhaaldelijk geweld aandoet (verbaal, relationeel, fysiek of online), en er een machtsonevenwicht is waardoor het slachtoffer zich niet meer kan verdedigen.’”
Hoe herken je een kind dat zich in een pestsituatie bevindt?
“In een ideale situatie vertelt je kind het zelf, maar 20 à 25 % van de slachtoffers durft dat niet. Let daarom op veranderingen in het gedrag. Word je kind angstiger en stiller, of net brutaler en impulsiever? Zet je jonge kind een stap terug in zijn/haar ontwikkeling?
Ook schoolresultaten kunnen veel vertellen. Kinderen die zich in een pestsituatie bevinden, vinden het namelijk moeilijker om zich te concentreren. Dat zie je vaak aan onverwacht lagere cijfers of meerdere tegenvallende toetsen na elkaar. Merk je daarnaast dat je kind negatiever gedrag vertoont? Dan is het een goed moment om door te vragen. Misschien heeft het niet te maken met een pestsituatie, maar het zijn hoe dan ook belangrijke signalen die een gesprek verdienen.”
Volg het gratis webinar van Anoek Smeyers.
Hoe ga je er als ouder mee om als je kind net de pester is?
“Pesten is een groepsgegeven, en de pester, ‘meelopers’ en andere partijen ondervinden ook schade aan de situatie. Maar door boosheid of schuldgevoel vergeten ouders soms om bezorgd te zijn als hun kind pestgedrag vertoont. Open het gesprek met een paar eenvoudige vragen. Waarom pest je kind? Zit hij/zij ergens mee?
Een sanctie kan op zijn plaats zijn, maar alleen daarmee los je het probleem niet op. Een herstelgerichte aanpak moedigt je kind aan om zij/haar gedrag te veranderen. Bespreek samen hoe de situatie rechtgezet kan worden, met zorg voor het slachtoffer. Dat kan bijvoorbeeld door excuses aan te bieden of iets te herstellen dat stukgemaakt is. Zo wordt een pijnlijke gebeurtenis toch een kans om verantwoordelijkheid te leren nemen en om te groeien.”
Is er iets wat je kan doen om pesten voor te zijn?
“Er zijn een paar belangrijke gesprekken die je moet voeren met je kind, denk maar aan het (voor velen zeer spannende) gesprek over seksuele voorlichting. Eigenlijk zouden we over pesten eenzelfde gesprek moeten voeren.
Vind je het moeilijk om er plots over te beginnen? Grijp een initiatief als ‘De Week tegen Pesten’ aan, of ga er thuis dieper op in als je kind op school over pesten heeft geleerd. Zo leren kinderen dat thuis een veilige plek is om overal over te praten, ook over pestgedrag.”
Met zorg handelen bij pesten, in 7 stappen.
Gebruik dit stappenplan om actief te luisteren, eerlijk te reageren en bewust te handen.
- Een koffie om te bekomen
De boodschap komt hard aan en je moeder- of vaderhart breekt. Je kind mag zien dat het je raakt, maar jouw emoties mogen de situatie niet overnemen. Koop jezelf tijd door te zeggen dat je graag goed wil babbelen en daarom even een kop koffie gaat zetten. Tijdens die twee minuten kan jij even goed in- en uitademen. - Maak het stil
Zet de radio en televisie af, en wees zelf ook stil. Zo creëer je ruimte voor je kind om zijn verhaal te vertellen, zonder afleiding of onderbreking. - Laat oplossingen even achterwege
Als ouder heb je de neiging om snel iets uit de handen van je kind te nemen, zeker als het om een lastige situatie gaat. Zo neem je het risico dat een deel van het verhaal verloren gaat. Wacht met handelen, tot het luisteren voorbij is. - “Ik ga niets doen zonder dat jij het weet”
Slachtoffers hebben vaak schrik om de situatie erger te maken door ermee naar buiten te komen: “Ik zal het je vertellen, maar je mag het aan niemand zeggen!” Als je die belofte maakt, komt er een vertrouwensbreuk wanneer je wel iets onderneemt. Vertel je kind dat je niets zal doen, zonder dat zij het weten. Jullie doen dit samen. - Bewust terugkoppelen
Eens je het volledige verhaal gehoord hebt, is het tijd om samen te bespreken welke stappen jullie kunnen ondernemen. Wie vertrouwt je kind binnen de organisatie waar het pesten plaatsvindt? Heeft hij/zij al iemand aangesproken, maar heeft die persoon het weggewimpeld? Je kind heeft goede voelsprieten, dus hou daar rekening mee. - Spreek een moment af
Als kind is het akelig wanneer je je mama plots op de trainer ziet aflopen, zonder waarschuwing. Bespreek dus heel goed met je kind wanneer het gesprek met de vertrouwenspersoon zal plaatsvinden. - Vraag hulp aan een bemiddelaar
Stap niet rechtstreeks op de pester of zijn ouders af. Jullie zijn geen vijanden, maar bondgenoten die samen naar een oplossing kunnen zoeken. Daarom is het goed om de organisatie aan te spreken als mediërende partij.
Volg het gratis webinar van Anoek Smeyers.
